Буга чейин вето коюлган «Маалыматты манипуляциялоо жөнүндө» мыйзам долбоорунун кайрадан Жогорку Кеңеште каралып, үч окууда тең колдоо тапканы унутулуп бараткан талкууга экинчи ирет «жем таштады». Бүгүн бул мыйзамды кабыл алуу туура эместигин айтып, анын кесепеттерин талкуулоо үчүн медиаэксперттер, журналисттер, коомдук уюмдардын мүчөлөрү тегерек стол өткөрдү.
«Маалыматты манипуляциялоо жөнүндө» мыйзам долбоорун депутаттар Гүлшат Асылбаева, Айнура Осмонова демилгелеп, Жогорку Кеңеш тарабынан былтыр ушул маалда кабыл алынган. Бул маселе коомчулуктун кескин сынына кабылып, чуу жараткан. Кийинчерээк ошол кездеги президент Сооронбай Жээнбеков вето коюп, артка кайтарган. Андан кийин Жээнбеков июль айында Жогорку Кеңешке мыйзамды кайрадан иштеп чыгуу тапшырмасын берип, атайын жумушчу топ түзүлгөн. Бул мыйзамдын демилгечиси депутат Гүлшат Асылбаева жасалма аккаунттар жарандардын ар-намысына жана кадыр-баркына шек келтирүү үчүн колдонулушу мүмкүн экенин, аны тескөө аркылуу маалыматтык талааны тазалоону көздөп жатышканын билдирүүдө. Бир жыл өткөндөн кийин бул мыйзам кайра демилгеленип, Жогорку Кеңеште үчүнчү окууда колдоо тапты.
«Медиа Полис» институтунун юристи Нурбек Сыдыков бүгүн тегерек столдо «Маалыматты манипуляциялоо» мыйзамын кабыл алууда кандай тобокелдиктер жана мыйзам бузуулар болуп жатканын талкуулап, эмне үчүн бул документ кабыл алынбашы керектигин түшүндүрдү.
— Биринчиден, каржылоо булактары аныктала элек, бул Конституциянын талаптарын бузуу болуп саналат. Ошондой эле мыйзам долбоору эл аралык стандарттарды бузат. «Бир билдирүү жөнөтүү үчүн сайттын, баракчанын ар бир ээси өзүнүн жеке маалыматын көрсөтүшү керек» деген биринчи эле талап туура эмес. Интернеттеги купуялуулук укугу идентификация аркылуу жүзөгө ашырылбайт. Аны аныктоо мүмкүн эместигин бүт дүйнө белгилейт. Биз муну мыйзам деңгээлинде жөнгө салгыбыз келет. Биз иштебей турган ченемди юридикалык жактан формалдаштырып жатабыз. Акылга сыйбаган мыйзам, — деди юрист.
«Медиа Полис» институтунун башчысы Бегайым Усенова сөз эркиндигине түздөн-түз коркунуч келтирген дагы бир маанилүү жагдай бар экенин эске салды. Президенттин каршы пикирин жоюу боюнча макулдашуу тобунун курамына депутаттар жана УКМК кызматкерлери киргенин айтып, эксперттердин, ЖМК өкүлдөрүнүн жана жарандык коомдун жоктугу коркунуч жаратарын баса белгиледи.
«Бүгүнкү күндө өлкөдө толгон-токой көйгөй бар. Коронавирус күн сайын күч алууда, карантиндик чектөөлөр киргизилди, кымбатчылык элдин биринчи маселеси болуп турат. Ушул элдин, жарандардын проблемаларын чечкенге жардам бергендин ордуна депутаттар журналисттердин, активисттердин жана блогерлердин укуктарын чектөө менен алек болуп отурушат. Биздин кызыкчылыгыбыз эске алынган эмес. Эмнегедир биз менен талкуулап, биз менен бир ооз акылдашылган да эмес», — деди Усенова.
«Тандем» юристтер ассоциациясынын координатору Таттыбүбү Эргешбаева азыркы парламент легитимсиз экенин баса белгилеп, алар шалаакылык кылганы жана кызмат абалынан кыянаттык менен пайдаланганы үчүн жооп бериши керектигин маалымдады. Эргешбаеванын айтымында, мыйзам аккредитацияланган медиа, чынчыл блогерлер менен күрөшүүгө мүмкүнчүлүк берет, бирок фейктер менен күрөшө албайт. Себеби эл аралык социалдык тармактар өлкөгө таандык эмес.
Жыйынтыгында, медиа эксперттер, юристтер жана журналисттер мыйзам кооптуу экенин, анткени анда жасалма, так эмес же кооптуу маалыматтын өзгөчөлүктөрү жана түшүндүрмөлөрү камтылбаганын, басмырлоо мүнөзүнө ээ болуп калганын бир нече жолу билдиришти.