Маркумду узатуу, үйлөнүү той, кыз узатуу, ажыга, умра зыяраттарына узатуу жана тосуп алууларга чектөө киргизүү боюнча мыйзам долбоору иштелип чыкты. Коомдук талкууга коюлган «Кыргызстандагы каада-салттарды, салтанаттарды жана үрп-адаттарды өткөрүүдө ысырапкорчулукка чек коюу жөнүндө» мыйзамдын демилгечилери депутаттар Замирбек Мамасадыков жана Шайырбек Ташиев.
Мыйзам долбооруна ылайык, маркумду узатууда «үчүлүк», «жетилик», «кыркы», «жылдык» өткөрүүгө тыюу салынат. Үлпөт той жана кыз узатууда катышуучулардын санын чектөө менен андагы «кийит кийгизүү», «себет берүү», «конок берүү», «түштөнүү» сыяктууларга тыюу салынат. Ага моюн сунбагандарга айып пул салуу каралган.
Долбоордун негизги максаты жарандардын социалдык, экономикалык кызыкчылыктарын коргоо, алардын экономикалык абалына, үй-бүлөлүк каржысына жана жашоо турмушунун моралдык негиздерине олуттуу зыян келтирип жаткан салтанаттарды чектөө болуп саналат. Мыйзам негизинен үч бөлүмдөн турат. Алар: Маркумду узатуу; «Үйлөнүү той», «Кыз узатуу» тойлорундагы ысырапкорчулукту чектөө; Ажыга, Умра зыяраттарына узатуу жана тосуп алууларга чектөө киргизүү болуп саналат.
Маркумду узатуу боюнча:
— Ага катышуучулардын саны чектелбестен майда жандык, жылкы, бодо мал союлбастан өткөрүлөт;
— Үч күн өткөн соң маркумду эскерүү иш-чарасы («Куран окутуу») бирден көп эмес жылкы же бодо мал союу менен өткөрүлүүсү мүмкүн;
— Маркум дүйнө салгандан кийинки «үчүлүк», «жетилик», «кыркы», «жылдык» сыяктуу жана башкаларды өткөрүүгө тыюу салынат.
Үй-бүлөлүк каада-салттар, салтанаттар жана үрп-адаттар боюнча:
— «Үйлөнүү той» салтанаты бир бодо мал же бир жылкы 250дөн ашпаган адамдардын катышуусунда өткөрүлөт;
— «Кыз узатуу» салтанаты бир бодо мал же бир жылкы сою менен 100дөн ашпаган адамдардын катышуусунда өткөрүлөт;
— Эгерде «Үйлөнүү той» салтанаты жана «Кыз узатуу» салтанаты бирге өткөрүлсө бир бодо мал же бир жылкы союу менен 350 адамдан ашпаган өткөрүүгө жол берилет;
— Жаш жубайлардын үйлөнүүгө байланышкан салтанаты үчтөн ашпаган автоунааны пайдалануу менен жүргүзүлөт;
— Жогоруда аталган каада-салттарды, салтанаттарды жана үрп-адаттарды өткөрүүдө «Кийит кийгизүү», «Себет берүү», «Конок берүү», «Түштөнүү» сыяктуу кошумча ысырапкорчулукту алып келген үрп-адаттарга тыюу салынат.
Диний ырасымдар боюнча:
— «Ажы», «Умра» зыяратына баргандарды узатуу жана тосуп алуу ырасымдары үй-бүлөлүк чөйрөдө өткөрүлүүсү мүмкүн;
— «Ажы», «Умра» зыяратына баргандарды «узатуу», «тосуп алуу» сыяктуу ысырапкорчулукка алып келген ырым-жырымдарга тыюу салынат.
Ашыкча ысырапкорчулукка жол берилип келаткан каада-салттарды, салтанаттарды жана үрп-адаттарды өткөрүүдө улуттук маданияттын нагыз баалуулуктарынан четтеп, куру-намыстын жана атаандаштыктын мамиледе киреше алуу максатына айланып калган ысырапкорчулуктарды чектөө мыйзам долбоордун максаты жана милдети болуп саналат.
Аталган мыйзамда талаптарды бузган жактарга Укук бузуулар кодексинин 138-беренесинде белгиленген тартипте жоопкерчилик чара колдонулат.
Ага ылайык:
— Той ээсине 3000 эсептик көрсөткүч;
— Салтанат өткөрүлгөн жердин ээсине 1000 эсептик көрсөткүч;
— Сөөк коюу жана аза күтүүдө уюштурууга жана өткөрүүгө жооптуу жактарга 2000 эсептик көрсөткүч өлчөмүндө айып пул салуу каралган.
